Inleiding
Ten geleide: Waar ‘organist’ resp. ‘organisten’ staat dient ook gelezen te worden ‘organiste’ of resp. ‘organistes’, hetzelfde geldt voor ‘deelnemers’.
Het Internationaal César Franck Concours (ICFC) zal in 2026 voor de 17de maal gehouden worden.
Het concours is in 1976 in het leven geroepen door de organisten Albert de Klerk en Bernard Bartelink destijds beiden hoofdvakleraar orgel aan het Sweelinck-Conservatorium te Amsterdam. Dat was in een periode waarin het bij veel organisten schortte aan kennis en vaardigheden wat betreft een authentieke interpretatie van orgelmuziek uit de (Franse) romantiek, niet alleen in ons land, maar ook elders, tot in Frankrijk toe. Sedert de oprichting heeft het concours zich aanvankelijk nationaal, maar al heel snel ook internationaal, een uitstekende reputatie weten te verwerven als een van de topconcoursen op orgelgebied. De afgelopen afleveringen van het concours kwamen de kandidaten niet alleen uit allerlei Europese landen maar ook uit de Verenigde Staten van Amerika, Japan en Zuid-Korea. Naast het bekende, in opdracht van de Haarlemse overheid georganiseerde internationale improvisatieconcours beschikt de stad Haarlem dus ook al meer dan 40 jaar over een regelmatig terugkerend gerenommeerd interpretatieconcours dat ontstaan is uit een privé-initiatief. Het ICFC blijkt een goede springplank voor jonge musici die zich met het 19de – 21ste-eeuwse repertoire, en in het bijzonder het Franse, willen profileren: vele laureaten hebben inmiddels een internationale carrière opgebouwd als solist en/of docent. Het Internationaal César Franck Concours levert daardoor een belangrijke bijdrage aan de wereldwijde uitstraling van Nederland als belangrijk orgelland waarin historisch orgelbezit uit verschillende stijlperioden als klinkend werfgoed, en een verantwoorde artistieke omgang daarmee hand in hand gaan.
Waarom een concours gewijd aan César Franck?
Het Internationaal César Franck Concours is het enige orgelconcours ter wereld dat is gewijd aan de composities van César Franck (Luik 1822 – Parijs 1890 (hetgeen betekent dat hij nog als onderdaan van het Koninkrijk der Nederlanden in Luik werd geboren!)). Franck kan worden beschouwd als de belangrijkste orgelcomponist uit de 19de eeuw in Frankrijk en heeft als organist van de Ste.-Clotilde in Parijs en vooral als leraar aan het nationale conservatorium aldaar een onuitwisbare invloed gehad op de Franse orgelschool vanaf het laatste kwart van de 19de eeuw tot op heden.
Franck was namelijk de eerste componist die de mogelijkheden van het door Aristide Cavaillé-Coll geschapen symfonische orgeltype op consequente en geniale wijze wist te benutten, niet alleen door de registratiewisselingen die hij in zijn composities toepaste en die hij nauwkeurig in zijn manuscripten noteerde, maar ook door op systematische wijze gebruik te maken van de combinatie- en koppeltreden die Cavaillé-Coll op zijn orgels had aangebracht. Ook de bediening van deze treden noteerde Franck secuur. Dit baanbrekende ‘orkestrale’ gebruik van het orgel bleek al spoedig richtinggevend voor de latere generaties componisten en organisten in het Franse cultuurgebied tot op de dag van vandaag.
Franck schreef slechts 12 grote orgelwerken. Die zijn alle van zeer hoge kwaliteit. Bij de interpretatie van Francks orgelwerken zijn niet zozeer grote technische problemen te overwinnen, maar vooral vraagstukken van interpretatieve aard, zoals een mooie frasering, een genuanceerd, evenwichtig gebruik van de crescendokast, een zorgvuldig legato (met toch de nodige fraseringen) en een smaakvol rubato waarbij toch het basistempo richtinggevend blijft, kortom: een expressieve interpretatie zonder onmuzikale overdrijving.
Waar de meeste instrumentale muziekwedstrijden in belangrijke mate gericht zijn op virtuositeit, onderscheidt het Internationaal César Franck Concours zich doordat het hoofdaccent wordt gelegd op muzikaliteit (waarbij een zeer goede technische beheersing van het instrument wel wordt verondersteld).
Dit concours heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de aandacht voor de interpretatieproblematiek van Francks orgelwerken en daarmee aan een verdieping van de kennis omtrent de vertolking van zijn composities en, in navolging daarvan, tevens van de interpretatie van het Franse orgelrepertoire uit de 19de – 21ste eeuw in het algemeen. In het verleden werd in het jaar voorafgaand aan het concours een masterclass georganiseerd. Die taak is inmiddels overgenomen door (zomer)academies her en der ter wereld.
Gezien het grote aantal inschrijvingen in het verleden – de aanmelding voor de voorselectie voor het concours was elke keer overtekend – voorziet dit orgelconcours in de behoefte bij jonge organistes en organisten om zich als vertolker van de werken van César Franck en diens school te profileren, naar elkaar te luisteren en hun prestaties door een professionele, in dit onderdeel van het repertoire gespecialiseerde jury te laten beoordelen. Daarbij blijkt nog altijd dat een stijlgetrouwe interpretatie van Francks orgelwerken het moeilijkste aspect van dit concours blijft. Bij de edities van 2004 en 2013 van het Internationaal César Franck Concours kende de jury geen eerste prijs toe omdat de interpretatie van de composities van Franck niet het gewenste hoge niveau hadden.
Bij eerdere afleveringen van het concours werden de composities van Franck gecombineerd met die van tijdgenoten of componisten uit de Franse orgelschool van na zijn tijd tot ver in de 20ste eeuw. Voor de komende aflevering van het concours is de keuze gevallen op zijn oud-leerling Louis Vierne.
Jury en juryreglement
De jury bestaat uit drie organisten die bewezen hebben vertrouwd te zijn met het Frans-symfonische orgelrepertoire in het algemeen en de orgelmuziek van César Franck in het bijzonder.
Aan de juryleden is, bij de uitnodiging om zitting in de jury te nemen, meteen meegedeeld wie de andere organisten zijn die als jurylid zijn uitgenodigd.
Indien een jurylid op het laatste moment door onvoorziene omstandigheden is vehinderd zijn/haar taak uit te voeren, zal de Projectgroep Internationaal César Franck Concours op zo kort mogelijke termijn voor adequate vervanging zorg dragen.
Voor het concours 2026 hebben als jurylid toegezegd:
- Vincent Dubois (Frankrijk), titulair-organist van de Notre-Dame in Parijs en orgeldocent aan de Musikhochschule in Saarbrücken
- Ignace Michiels (België), titulair-organist van de de St.-Salvatorkathedraal orgel in Brugge en orgeldocent aan het Conservatorium in Gent
- Marcel Verheggen (Maastricht, Nederland), titulair-organist van de St.-Servaasbasiliek te Maastricht en hoofdvakleraar orgel aan het conservatorium aldaar.
Wijze van beoordeling
Voor de jury verloopt het totale concours anoniem. De organisatoren dragen er zorg voor dat de kandidaten uit het zicht van de juryleden blijven tot na de uitslag van de laatste ronde die zij hebben bereikt.
De criteria, waarop de jury de kandidaten beoordeeld, zijn:
- interpretatie en muzikale persoonlijkheid, en
- technische gaafheid.
De jury beoordeelt elk van deze categorieën schriftelijk, ieder voor zich volgens een puntensysteem van 1- 10 waarbij 10 de hoogste en 1 de laagste waardering is.
Ter ondersteuning van het educatieve aspect van het concours hebben alle tien kandidaten die na de selectieronde zijn toegelaten tot de voorronden, na de uitslag van de laatste ronde die zij hebben bereikt, altijd de mogelijkheid om op een rustige locatie, mondeling van de afzonderlijke juryleden te vernemen wat de goede en minder goede kanten van hun prestaties waren.
Na afloop van het concours krijgen de juryleden de gelegenheid om tegenover de organisatoren het verloop van het evenement te evalueren en eventuele punten van verbetering te suggereren.
Profiel van de deelnemers
Deelname staat open voor organisten die tenminste hun ‘bachelor’ examen orgel met goed gevolg hebben afgelegd of een gelijkwaardige graad aan een muziekvakopleiding hebben behaald. Van de deelnemers wordt niet alleen verwacht dat zij over ruim voldoende techniek beschikken om het concoursrepertoire te kunnen interpreteren maar vooral dat zij een grote affiniteit met de Frans-symfonische orgelmuziek aan de dag leggen.
Artistieke visie
Doelstelling
De belangrijkste doelstelling van het concours is om bij jonge organisten belangstelling te kweken voor de Frans-symfonische orgelmuziek in het algemeen en die van César Franck in het bijzonder, en om hun een kans te geven om zich hierin te onderscheiden.
Data, locatie en wedstrijdinstrument
Het 17de Internationale César Franck Concours zal plaatsvinden op 14, 16 en 18 april 2026 in de Kathedrale Basiliek St.-Bavo (KoepelKathedraal) aan de Leidsevaart in Haarlem.
Het instrument dat voor de wedstrijd wordt gebruikt is het Willibrordusorgel (Adema, 1923/1949/1971/1978/2025, 85/IV/P). Sinds 1994 is dit instrument van rijkswege als monument beschermd. Het Willibrordusorgel is een van de grootste orgels in ons land en, mede dankzij de 18 Franse tongwerken, de vele grondstemmen, de twee crescendokasten en de combinatietreden, bijzonder geschikt voor de uitvoering van het 19de – 21ste-eeuwse Franse orgelrepertoire. Niet voor niets kwam een Franse organist op dit instrument het integrale orgeloeuvre voor een CD opnemen van een Franse componist uit de eerste helft van de 20ste eeuw (Jean-Pierre Lecaudey, die werken opnam van Joseph Ermend Bonnal (1880-1944), een van de opvolgers van César Franck als organist van de Ste.-Clotilde in Parijs).
Voorselectie en inschrijving
Deelname staat open voor organisten die tenminste hun ‘bachelor’ examen met goed gevolg hebben afgelegd of een gelijkwaardige graad aan een muziekvakopleiding hebben behaald.
Kandidaten dienen een opname in te zenden van de Pièce Héroïquevan César Franck die vóór 1 februari 2026 in het bezit van de Stichting Willibrordusorgel dient te zijn. Dit kan
- bij voorkeur als wav- of mp3-bestand via wetransfer.com naar: cesarfranckconcours@willibrordusorgel.nl
- indien dit niet mogelijk is, opeen vaste geluidsdrager (CD-R, DAT, MiniDisk of cassetteband); deze opname dient per post te worden gezonden aan: Secretariaat Internationaal César Franckconcours, Leidsevaart 146, 2014 HE, HAARLEM (Nederland).
De opnamen zullen worden beoordeeld door een professionele jury waarin minimaal twee laureaten van eerdere afleveringen van het concours zitting hebben. Afhankelijk van de kwaliteit zal een maximum van 10 kandidaten worden uitgenodigd om aan de eerste ronde op 14 april 2026 deel te nemen. De uitslag van deze selectie zal uiterlijk op 15 februari 2026 worden bekendgemaakt.
Geselecteerde kandidaten dienen het inschrijfgeld van € 100,- vóór 1 maart 2026, zonder kosten voor de ontvanger te hebben overgeschreven of gestort op IBAN NL25 INGB 0003 7331 00 (BIC of SWIFTcode: INGBNL2A) bij de ING-bank, ten name van Stichting Willibrordusorgel met de mededeling “ICFC2026”.
Repertoire
Voorselectieronde (zie boven: in te zenden vóór 1 februari 2026)
– Pièce Héroïque (uit Trois Pièces)
Eerste ronde (dinsdag 14 april 2026, vanaf 10 uur)
– César Franck: Prière op. 20 (uit Six Pièces)
– Louis Vierne, Scherzetto op. 31, nr. 14 (uit : Pièces en style libre, livre 2)
– Louis Vierne, Naïades, op. 55, nr. 4 (uit: Pièces de Fantaisie)
Tweede ronde (donderdag 16 april 2026, vanaf 10 uur)
– Grande Pièce symphonique op. 17 (uit: Six Pièces)
Finale (zaterdag 18 april, 15:30 uur)
– César Franck: Trois Chorals (iedere kandidaat speelt een Choral naar keuze van de jury, zie onder)
– César Franck: Cantabile (uit : Trois Pièces)
– Louis Vierne: het laatste deel uit een van zijn zes orgelsymfonieën, naar keuze van de kandidaat
Na afloop van de tweede ronde zal de jury een Choral aan ieder van de tot de finale toegelaten kandidaten toewijzen.
Prijzen
Er zijn drie prijzen:
– de eerste prijs bedraagt € 2.500,–
– de tweede prijs € 1.500,–
– de derde prijs € 1.000,–
De eerste prijs dient altijd ongedeeld te zijn. Indien geen eerste prijs wordt uitgereikt, dan ontvangt iedere finalist, ook bij een gedeelde prijs, het volle bedrag van die prijs.
Er is ook een publieksprijs van € 500,-.
Daarnaast ontvangen alle finalisten een uitnodiging voor het geven van een concert in de serie Zaterdagmiddagconcerten in de Kathedrale Basiliek St-Bavo.
Organisatorische en educatieve aspecten
De twee voorronden en de finale zijn voor het publiek vrij toegankelijk. Bij de uitgang van de finale wordt de aanwezigen gevraagd een vrijwillige bijdrage te doneren.
Randprogramma
Gezien de intensiteit van het programma gedurende de concoursweek waarbij het orgel dagelijks bijna continu is bezet, is er geen ruimte voor een randprogramma uitgezonderd het JURYCONCERT op vrijdag 17 april 2026 om 20.15 uur. Tijdens dit concert zal bij voorkeur elk jurylid tenminste een orgelwerk uit de late 20ste of de 21ste eeuw uitvoeren waaruit blijkt hoe de door Franck gevestigde traditie tot op heden doorwerkt.
